Physician Assistant in de kindergeneeskunde
De physician assistant (PA) is niet meer weg te denken van de afdeling Neonatologie in het Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ) van het UMCU. Deze zorgprofessionals zijn cruciaal voor de continuïteit en kwaliteit van zorg. Maurice Roks, PA neonatologie en Manon Benders, hoogleraar en afdelingshoofd neonatologie, vertellen hoe er met de komst van PA’s een geslaagde taakherschikking plaatsvond op de afdeling.
‘Om goed en snel een infuus te kunnen prikken bij een premature baby van nog geen kilogram, is veel ervaring nodig’, zegt kinderarts-neonatoloog Manon Benders. ‘Het is een medisch-technische vaardigheid met een lange leercurve, zoals veel handelingen op onze afdeling. Voor arts-assistenten is de neonatologiestage van vier maanden te kort om dit écht goed onder de knie te krijgen. Onze physician assistants volgden een 2,5-jarige leerwerkopleiding en werken vaak jarenlang bij ons. Ze zijn dus een stabiele factor met een schat aan ervaring.’
24/7 hooggespecialiseerde zorg
De afdeling Neonatologie van het WKZ werkt al vijftien jaar met PA’s. Benders: ‘Rond 2005 dachten we na over de inrichting van de neonatale zorg, mede door een tekort aan aios en anios. Wij vroegen ons af of we hierbij ook andere zorgprofessionals konden inzetten. Dat heeft geleid tot de keuze PA’s op te leiden. Aanvankelijk één om te kijken hoe dat zou uitpakken, maar inmiddels telt de afdeling negen gediplomeerde PA’s, plus een PA in opleiding. De functie heeft een duidelijk profiel gekregen binnen het ziekenhuis en onze afdeling zou absoluut niet meer zonder hen kunnen. Dankzij de PA’s kunnen we de kwaliteit van onze hooggespecialiseerde zorg 24/7 garanderen en hebben we het aantal superviserende neonatologen op de afdeling terug kunnen brengen van vijf naar vier.’
Medisch domein
PA’s zijn, anders dan bijvoorbeeld neonatologieverpleegkundigen, volledig werkzaam binnen het medische domein. ‘We verrichten zelfstandig medische handelingen zoals intuberen, reanimeren, het maken van echo’s en
het aanbrengen van een centrale lijn of infuus’, legt Maurice Roks uit. ‘Ook verzorgen we de eerste opvang van neonaten op de afdeling. PA’s hebben vaak een scherpe klinische blik ontwikkeld door de jarenlange ervaring en kunnen goed en snel inschatten wat er aan de hand is en wat er moet gebeuren.’
De PA’s neonatologie vallen onder de medische staf en nemen deel aan stafvergaderingen en het strategisch overleg van de afdeling. Zij spelen tevens een belangrijke rol in de verbinding tussen het medische en verpleegkundige domein.
Dienstenpool
De inzet van PA’s en de taakherschikking die daardoor mogelijk werd, is een mooi voorbeeld van de Juiste zorg op de juiste plek, vindt Bender. ‘Het is duidelijk dat PA’s uitstekend een deel van de neonatale zorg kunnen geven. Dat is niet alleen goed voor de kwaliteit van zorg, ook de neonatologen en aios profiteren ervan. We hebben een grotere dienstenpool waardoor we afwezigheid bij ziekte of vakanties beter kunnen opvangen. Aios hebben meer ruimte voor hun leerproces en minder last van ‘productiedruk’. Daar komt bij dat PA’s de aios goed kunnen instrueren bij het uitvoeren van medisch-technische procedures omdat ze daar zelf zo bedreven in zijn.’
Voor de neonatologen levert de taakherschikking meer ruimte op voor de complexere zorg en voor bijvoorbeeld innovatie binnen het vakgebied. Ook de achterwacht zijn minder hectisch dankzij de inzet van PA’s. Bender: ‘Met ervaren PA’s in de diensten, worden wij minder vaak geraadpleegd dan met relatief onervaren aios. Bovendien heeft de PA vaak al de nodige stappen in gang gezet en kunnen we dus beter en sneller passende zorg bieden aan de baby.’
Duidelijke positie
Een blauwdruk voor het inzetten van PA’s en het herschikken van taken tussen medisch specialisten, arts-assistenten en PA’s is er niet. Benders: ‘Het is afhankelijk van de keuzes die je maakt en de specifieke kenmerken van de werkplek. Iedereen die hiermee begint moet dat zelf uitvinden.’ Toch zijn er wel een paar tips te geven. ‘Belangrijk is dat de PA een duidelijke positie heeft binnen het ziekenhuis’, vult Roks aan. ‘Want al staat de hele afdeling erachter en zijn er heldere afspraken over taken en verantwoordelijkheden, PA’s hebben te maken met tal van andere zorgprofessionals en medisch specialisten. Ook voor hen moet het klip en klaar zijn wat de bevoegdheden van de PA zijn en hoe dat is verankerd in het beleid.’
Een punt van aandacht betreft vergoedingen voor nascholing in verband met BIG-registratie, en de salariëring van PA’s. ‘Het kan niet zo zijn dat met de extra scholing en alle verantwoordelijkheden die PA’s dragen, de salarissen nauwelijks hoger zijn dan die van verpleegkundigen, en lager dan die van arts-assistenten. Daar moet meer duidelijkheid over komen’, zegt Benders.
Geen koopje
‘De inzet van PA’s is geen koopje‘, benadrukt Roks. ‘Het is belangrijk dat wij ons blijven ontwikkelen, ook na de opleiding. Sinds 2018 staan PA’s officieel ingeschreven in het BIG-register en is het een beschermde beroepstitel. Ook hebben wij een herregistratieplicht met alle kwalificatie-eisen die daarbij horen. Er moet dus tijd en financiële ruimte zijn voor voldoende scholing. Daar moet je als ziekenhuis een visie op hebben.’
Ouders
Met zoveel zorgprofessionals op de afdeling, is het dan voor ouders nog wel duidelijk met wie ze te maken hebben? Roks: ‘Artsen, PA’s en verpleegkundigen dragen bij ons dezelfde werkkleding, dus ouders zien niet automatisch wie wat is. Als wij ons voorstellen maken we duidelijk dat we physician assistent zijn en geen arts. Ouders moeten weten met wie ze te maken hebben. We leggen uit dat we de eerstverantwoordelijke zijn voor de zorg voor hun kind en dat ze bij ons terechtkunnen met al hun vragen.’
‘Ouders hebben veel baat bij PA’s omdat ze heel benaderbaar en bereikbaar zijn’, besluit Bender. ‘Een ervaren PA op de afdeling draagt enorm bij aan de continuïteit en de kwaliteit van zorg – overdag én in de nacht. Dit is de beste beslissing die we ooit genomen hebben.’